چرا برخی از انسان‌ها نمی‌توانند روان صحبت کنند؟ دانشمندان سال‌ها در جست‌وجوی پاسخی برای این پرسش بودند. در سال‌های اخیر در اثر پیشرفت ابزارهای تصویربرداری از مغز میتوان به طرز مؤثرتری به ساختار و نحوه عملکرد مغز اشخاصی که به اختلالات تکلمی یا به اصطلاح لکنت زبان مبتلا هستند پی برد.
از یک‌سو به دلایل ژنتیکی برخی از انسان‌ها لکنت‌زبان دارند و از سوی دیگر مشخص شده است به این دلیل که فرد مبتلا به لکنت‌زبان تلاش می‌کند این اختلال را جبران کند، در ساختار و نحوه عملکرد مغز او تغییراتی به وجود می‌آید.
در اغلب انسان‌ها نیم‌کره چپ مغز مسئول زبان و واژگان، درک معنا و پی بردن به ریشه کلمات است. این بخش از مغز تکلم را هم هدایت می‌کند. دانشمندان پی برده‌اند که حجم ماده خاکستری نیم‌کره چپ مغز افراد مبتلا به لکنت‌زبان کمتر از اشخاصی‌ست که روان صحبت می‌کنند. علاوه بر این سیستم عصبی مغز آن‌ها که می‌بایست ارتباط مرکز گویایی با بخش‌های دیگر مغز را برقرار کند، در این قسمت درهم‌تنیدگی و فشردگی کمتری دارد. این بخش‌ها مسئول برنامه‌ریزی و صدور فرمان‌های تحرکی لازم برای سخن گفتن‌اند.
چرا همیشه فرد لکنت ندارد؟
سخن گفتن حاصل مجموعه‌ای‌ست از اعمال و فرمان‌هایی که هنرمندانه هماهنگ با هم و در پیوند تنگاتنگ با یکدیگر عمل می‌کنند. هنگامی که صحبت می‌کنیم ما صدای خودمان را می‌شنویم و در همان حال بدون آنکه متوجه باشیم نقشه ادای هجای بعدی را طرح کرده‌ایم. در افرادی که به لکنت‌زبان مبتلا هستند، این فرآیند مختل شده است. به یک معنا در افراد مبتلا به لکنت‌زبان ارتباط بین تأثیرپذیری از محیط و ارسال فرمان به عضلات برای پاسخگویی به این تأثیرات، دچار اختلالاتی‌ست.
چنانچه فرد مبتلا به لکنت‌زبان یک گوشی در گوش‌اش بگذارد، به شکلی که صدای خودش را نتواند به وضوح بشنود، ممکن است لکنتش برطرف شود و روان‌تر صحبت کند. دلیل آن هم این است که در این وضع، سیستم عصبی در نیم‌کره چپ مغز فرد تضعیف می‌گردد و لاجرم، نیم‌کره بخش راست، وظایف نیم‌کره چپ را به عهده می‌گیرد و تلاش می‌کند فقدان را جبران کند. نیم‌کره راست مغز در اشخاصی که بیانی شیوا و روان دارند، فعال‌تر است از اشخاص مبتلا به لکنت زبان. با این‌حال پژوهشگران دریافته‌اند که این امر در برخی مواقع تحقق پیدا نمی‌کند. برای مثال چنانچه فرد به اضطراب و تنش دچار شود، تعادل شکننده یاد شده، دوباره مختل می‌گردد.
مارتین زومر، پژوهشگر دانشگاه گوتینگن در آلمان در گفت‌وگو با اشپیگل این امر را با رادیوی خودرویی در حال حرکت مقایسه می‌کند که آنتن آن به درستی کار نمی‌کند. به تعبیر این پژوهشگر، هرآینه که خودرو از یک تونل عبور کند یا از کنار مانعی بگذرد، ارتباط بین فرستنده رادیویی و خودرو مختل می‌شود. در فرد مبتلا به لکنت‌زبان هم چنین است: سیستمی که از بدو تولد ضعیف بوده، در موقعیت‌های اضطراب‌آور و پرتنش مانند رادیویی که آنتن نمی‌دهد، مختل می‌شود. به همین جهت، به گفته مارتین زومر، فرد همیشه و در همه حالت‌ها با لکنت صحبت نمی‌کند.
چگونه میتوان بخش‌های بحران‌زده مغز را تسکین داد؟
بر اساس مثال یاد شده (ارتباط بین فرستنده و گیرنده رادیوی یک خودرو در حال حرکت) میتوان این پدیده را هم توضیح داد که بسیاری از افراد مبتلا به لکنت‌زبان هنگام آواز خواندن یا دکلمه اشعار لکنت ندارند. یکی از دلایل این پدیده ممکن است این باشد که ملودی و یا وزن یک شعر موزون مانند دستگاه تنظیم ریتم قلب عمل می‌کنند. به همان ترتیب سبب هماهنگی بخش‌های مختلف مغز و ارتباط و زمان‌بندی بهتر آن‌ها با هم می‌شود. پژوهش های تازه نشان داده‌اند که در کودکان مبتلا به لکنت‌زبان سیستم عصبی مرکز گویایی مغز از بدو تولد دچار اختلالاتی‌ست.
یافته‌های یاد شده که با تکیه بر ابزارهای تصویربرداری از مغز به دست آمده‌اند، هنوز تأثیر چندانی بر درمان لکنت‌زبان نگذاشته‌اند. مارتین زومر، پژوهشگر دانشگاه گوتینگن می‌گوید:
«ما آرام آرام، تازه داریم درک می‌کنیم که در بخش‌های بحران‌زده مغز هنگام لکنت‌زبان چه اتفاقی می‌افتد و چگونه میتوان این بخش‌ها را تسکین داد.»
در یکی از پژوهش‌های دانشگاه گوتینگن، پژوهشگران بخش‌هایی از مغز یک فرد مبتلا به لکنت‌زبان را با الکتریستیه تحریک کردند. اکنون می‌بایست دید که تا چه حد این روش در درمان لکنت‌زبان اثر پایدار دارد. هنوز نتیجه این پژوهش منتشر نشده است.
در هر حال، این امر اثبات شده که درمان لکنت‌زبان بر ساختار و نحوه عملکرد مغز مبتلایان به این عارضه تأثیر مطلوب می‌گذارد.
